Беларускія жарты і гумар сярод веж Альшанскага замка
Рубрыка «Даследаванні»
А што датычыцца маралі,
То ў лесе на яе… начхалі…
Уладзімір Караткевіч
У літаратурных творах мы звяртаем увагу не толькі на сюжэт, персанажаў, глыбокі сэнс напісанага, але і на аўтарскі стыль, падачу, на дыялог з чытачом. Канешне, прыемна, калі тэкст выклікае ўсмешку. Уладзімір Караткевіч таксама быў ласы на жарты і інтэлектуальны гумар у сваіх раманах. Жартуюць і самі героі нашага пісьменніка. Смешныя рэплікі, выказванні, апісанні! Яны не вульгарныя, не злыя, не з’едлівыя, не дуркаватыя. Хапае Уладзіміру Сямёнавічу і самаіроніі. Нягледзячы на тое, што «Чорны замак Альшанскі» сур’ёзны і месцамі напружаны раман, пісьменнік імкнецца пазабаўляць чытача і жартуе разам з ім. Увогуле беларусам заўжды было ўласціва знаходзіць радасць нават у непрыемных выпадках. Беларускія паданні, прыказкі, гістарычныя падзеі, выпадкі, знакамітыя асобы знайшлі адлюстраванне ў народным гумары. Персанажы Уладзіміра Караткевіча даказваюць гэта нам. Паглыбляемся!
Аўтар пачынае жартаваць адразу ў назвах раздзелаў!
Раздзел VII: «…пра без пяці хвілін дактароў навук, якія таксама бываюць асламі…»
Класік любіць ствараць жартоўнасць адмысловым прыёмам: недамаўляе фразы, тым самым дае фантазіі чытача самастойна прыдумаць смешную канцоўку.
Завуць яго «пад’ездам старых кавалераў» нездарма. Па невыказнай іроніі лёсу ўсе мужыкі ў ім… або нежанатыя, або ўдаўцы, або… Але гэта сумная гісторыя…
Як любы знаўца гісторыі і культуры свайго краю Караткевіч не можа не выкарыстоўваць гумар з разумнымі адсылкамі для адукаваных чытачоў. У тым ліку аўтар звяртаецца да тонкасцей і асаблівасцей, вядомых сярод беларусаў і ўласцівых ім.
«Рэстаран» быў сучасны, без копій Хруцкага на сценах (бедны мастак!)… [I. Ф. Хруцкі — знакаміты беларускі мастак. Яго карціна «Партрэт невядомай з кветкамі і садавіной» стала амаль што сімвалам Нацыянальнага мастацкага музея, а копія карціны ўпрыгожвае сталічную кавярню-краму «Лакамка».]
Археолагі на чале са Сташкай накіраваліся на сваю Белую Гару (дай ім бог, каб ім там болей пашанцавала, чым гусітам на Белай Гары і сербам на Косавым полі)… [Гусіты прайгралі бітву на Белай гары, якая адбылася 8 лістапада 1620 года падчас Трыццацігадовай вайны. 15–16 чэрвеня 1389 года бітву на Косавым полі сербы прайгралі асманам.]
Ён аднойчы падчас імшы і «Лявоніху» ададраў. [Лявоніха — знакаміты беларускі народны танец. Імша — асноўнае літургічнае дзянне Рымска-Каталіцкай Царквы, не месца для лявоніхі.]
Асобна можна вылучыць інтэлектуальны гумар пра іншыя народы, знакамітых людзей (не толькі беларусаў), высмейванне некаторых асоб.
І на ўсё гэтае гарганцюарства прымільна глядзеў вялікі чорна-белы (а вушы «страшэнна падобныя на локаны Наталлі Ганчаровай з партрэта Гау», як сказаў ксёндз) спаніэль Ас. [Н. Н. Ганчарова — жонка расійскага пісьменніка А. С. Пушкіна. Ул. І. Гау — нямецкі і рускі мастак.] ілюстрацыя
Як выдатны этнограф Уладзімір Караткевіч дазваляе сабе пакепліваць з народных геніяў, са смешных выпадкаў і здарэнняў сярод народу. Шырыня пазнанняў дазваляла яму жартаваць пра лакальныя падзеі ў беларускіх гарадах і мястэчках…
А працяг артыкула можаце прачытаць на старонках «Бярозкі»
Ксенія МАСЛЕНЧАНКА
Стань чытачом або аўтарам часопіса!
Падпісныя індэксы «Бярозкі»
74822 — індывідуальны
74888 — індывідуальны льготны для членаў БРПА
748222 — ведамасны